Na stronie Sądu Najwyższego ukazało się uzasadnienie uchwały  z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie III CZP 17/15, dotyczącej rozszerzonej skuteczności wyroku uznającego postanowienie wzorca umownego za niedozwolone. O uchwale pisałem już tutaj.

 „Warszawa 9471” by User:Darwinek – Own work. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons.

Uzasadnienie uchwały nie jest tak obszerne jak w chociażby w sprawach III CZP 73/13 i III SK 18/13. Poniżej wynotowałem co ciekawsze spostrzeżenia SN.

Sąd Najwyższy podkreśla związek rozszerzonej skuteczności wyroku stwierdzającego abuzywność z zakazem stosowania postanowień wpisanych do rejestru – to by uzasadniało postawione przeze mnie wcześniej tezy:

Przedmiotowy i podmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej pozostaje zatem w związku z przedmiotowym i podmiotowym zakresem zakazu stosowania praktyki określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35, i z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 73/13, OSNC 2014, nr 10, poz. 97; odmiennie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009, nr 9, poz. 119).

Uzasadnienie w bardzo ładny sposób omawia kwestię tożsamości postanowień:

Postanowienie wzorca jest konkretyzowane przez swoją treść normatywną, ustalaną na podstawie jego brzmienia, ewentualnie w powiązaniu z innymi postanowieniami wzorca, a nie przez samo to brzmienie i jego językowy kontekst w ramach wzorca.

[..]

Tożsamość ta jest zachowana, gdy zmiany językowe brzmienia postanowienia nie mają znaczenia normatywnego albo jest ono pomijalne.

Sąd Najwyższy wskazuje jednocześnie, że nawet postanowienie o identycznej treści nie może zostać uznane za tożsame w przypadku odpowiedniej zmiany pozostałych części wzorca (o czym pisałem tutaj)

Podobnie jest ze zmianą pozostałych części wzorca. W razie zmiany wzorca, z którego pochodzi postanowienie uznane za niedozwolone, postanowienie umieszczone w zmienionym wzorcu jest tożsame z postanowieniem uznanym za niedozwolone tylko wtedy, gdy zmiany wzorca nie wpłynęły lub wpłynęły wyłącznie pomijalnie na treść normatywną postanowienia.

W kontekście zagadnienia będącego przedmiotem rozstrzygnięcia SN podniósł konieczność uwzględnienia prawa do wysłuchania:

Zachodzi ścisły związek między tym, jakie są lub mogą być granice podmiotowe prawomocności materialnej wyroku, a tym, jakie są lub powinny być granice podmiotowe – w procesie, w którym zapadł ten wyrok – prawa do wysłuchania, będącego zasadniczym elementem prawa do rzetelnego procesu, wynikającego z prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Dz.U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284, i art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE z dnia 14 grudnia 2007 r., C 303, s. 1).

Trafnie wskazano również, że postępowaniu przed SOKiK:

[…] zbiorowy interes konsumentów jest reprezentowany i realizowany po jego stronie czynnej, podczas gdy po stronie biernej reprezentowany i realizowany jest interes indywidualny pozwanego przedsiębiorcy.

Na koniec SN odwołał się do dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich wskazując, że:

w świetle akapitu 23 motywów i art. 7 ust. 3 dyrektywy 93/13 – kontrola abstrakcyjna oznacza kontrolę dokonywaną w oderwaniu od konkretnych stosunków umownych i okoliczności ich powstania, nie zaś kontrolę umożliwiającą prewencyjne eliminowanie stosowania określonego postanowienia z gospodarki w ogóle lub danego jej sektora, czyli w oderwaniu od jego stosowania (zalecania) przez poszczególnych przedsiębiorców.

Jednocześnie wcześniej zaznaczył, że w świetle wyroku TS UE z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 Invitel:

otwarta pozostaje kwestia, jak – z punktu widzenia dyrektywy 93/13 – należy ocenić konkurujące ze sobą kierunki wykładni art. 479⁴³ k.p.c. co do tego, przeciwko komu działa prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

W jednym ze starszych wpisów próbowałem się doszukać w tym wyroku czegoś więcej.